ο σουλτάνος παλινωδεί

Τον τελευταίο καιρό έχουν πυκνώσει ανησυχητικά οι προκλητικές δηλώσεις του Ερντογάν σε όλα τα επίπεδα της πολιτικής ζωής της γειτονικής χώρας. Φαίνεται, ότι το αποτυχημένο πραξικόπημα άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου, δίνοντας στον σουλτάνο τις προφάσεις που μάλλον αναζητούσε. Ο μεγαλοϊδεατισμός και η αμετροέπεια του Ερντογάν έχουν αρχίσει να ξεπερνούν κάθε όριο και να ενοχλούν ακόμα και τους «φίλους» της Τουρκίας. Οι συνεχείς αστοχίες της εξωτερικής πολιτικής, έχουν φέρει τα τελευταία χρόνια, αρκετές φορές την Τουρκία σε δυσχερή θέση, η οποία επιδεινώνεται από τις προκλητικές δηλώσεις του σουλτάνου, κινδυνεύοντας να οδηγήσει την χώρα σε διεθνή απομόνωση.

Στο εσωτερικό της χώρας, οι συνεχείς εκκαθαρίσεις, συλλήψεις και αποτάξεις δημοσίων υπαλλήλων με ασαφείς κατηγορίες και χωρίς στοιχειοθετημένες δικαστικές αποφάσεις, στηλιτεύουν την δημοκρατία και οδηγούν την χώρα σε καθεστώς καλυμμένης δικτατορίας. Επιπλέον, οι συνεχείς δηλώσεις για επαναφορά της θανατικής ποινής και οι ενέργειες επιστροφής της τουρκικής νομοθεσίας πιο κοντά στην σαρία, απομακρύνουν της χώρα από τις αρχές και τις αξίες του δυτικού κόσμου. Είναι προφανές ότι οι παραπάνω κινήσεις του σουλτάνου έχουν κύριο αποδέκτη τα λαϊκά στρώματα της Τουρκίας που ουδέποτε δυτικοποιήθηκαν και παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό προσκολλημένα στις παραδοσιακές αξίες της οθωμανικής κοινωνίας (θρησκεία, πατριαρχία, κρατικός αυταρχισμός, χαμηλή θέση της γυναίκας κλπ). Όλα δείχνουν, ότι ο Ερντογάν επιχειρεί κατά μέτωπο επίθεση στον κεμαλισμό, προσπαθώντας να αποκαθηλώσει τον «πατέρα των Τούρκων» Κεμάλ Αττατούρκ, με κρυφό πόθο να τον αντικαταστήσει στην συνείδηση του Τούρκων. 

Στον βωμό της απόλυτης κυριαρχίας του, ο σουλτάνος παίζει με την φωτιά καθώς η οικονομική ανάπτυξη των τελευταίων ετών έχει δημιουργήσει στην Τουρκία μία αυξανόμενη μεσαία τάξη η οποία είναι δυτικοποιημένη και πολέμια του «ισλαμικού αυταρχισμού» που προσπαθεί να επιβάλει ο σουλτάνος. Επιπλέον, η κρατική διοίκηση της χώρας (στρατιωτικοί, δικαστικοί κλπ) παραμένει πιστή στις αρχές του κεμαλισμού τις οποίες δεν θα παραδώσει αμαχητί, ενώ οι διάφορες μειονότητες της χώρας και κυρίως οι Κούρδοι δεν θα αφήσουν ανεκμετάλλευτη την ευκαιρία επαναπροσδιορισμού τους απέναντι στην διαφαινόμενη νέο-οθωμανοποίηση της Τουρκίας. Η χώρα βαδίζει γοργά σε εθνικό διχασμό ενώ στις ΝΑ κουρδικές περιοχές ο εμφύλιος έχει ήδη ξεκινήσει.

Στο εξωτερικό, ο σουλτάνος κατάφερε μετά από αλλεπάλληλες άστοχες έως βλακώδεις πολιτικές να έρθει σε ρήξη με όλα τα γειτονικά κράτη (Ιράν, Ιράκ, Συρία κλπ) και να διαταράξει τις σχέσεις της Τουρκίας με παραδοσιακούς συμμάχους (ΗΠΑ, Ισραήλ) και άσπονδους φίλους (Ρωσσία). Ο αναθεωρητισμός των τελευταίων δηλώσεων του (συνθήκη της Λωζάννης) και οι αναφορές «στα σύνορα της καρδιάς του» γυρνούν την γεωπολιτική της περιοχής στην περίοδο μετά τον 1^ο παγκόσμιο πόλεμο όπου η ηττημένη Οθωμανική αυτοκρατορία προσπαθούσε να διατηρήσει την επιρροή και τα εδάφη της, μέσω του παντουρκισμού και του ισλαμικού αλυτρωτισμού. Είναι προφανές σε όλους, ότι η ρητορική του Ερντογάν περί αναθεώρησης της συνθήκης της Λωζάννης αποβλέπει πρωτίστως στην αναδιανομή εδαφών της Συρίας και του Ιράκ μετά το τέλος του πολέμου με τον ΙSIS στοχεύοντας αφ΄ενός στα πετρέλαια της Μοσούλης (πού έχασε το 1918) και αφ΄ετέρου στην αποτροπή δημιουργίας Κουρδικού κράτους ή κρατών στα ανατολικά και νότια σύνορά της.

Παράλληλα, ο Ερντογάν επιχειρεί να εκβιάσει την ΕΕ με το θέμα των προσφύγων, εκμεταλλευόμενος, τα εσωτερικά προβλήματα της ΕΕ και την πολιτική αστάθεια που προμηνύουν οι επικείμενες εκλογές σε Αυστρία, πιθανώς σε Ιταλία και στην συνέχεια σε Γαλλία και Γερμανία. Όμως, εκτιμώ ότι ο Ερντογάν επέλεξε λάθος θέμα αντιπαράθεσης με την ΕΕ καθώς το προσφυγικό αγγίζει ευαίσθητες χορδές της πολιτικής στο εσωτερικό της ΕΕ (ανερχόμενη ακροδεξιά) και δεν μπορεί να αφεθεί υποχείριο στους εκβιασμούς της Τουρκίας. 

Η Τουρκία του Ερντογάν βρίσκεται σε ένα δύσκολο σταυροδρόμι. Από την μία πλευρά έχουμε την εντυπωσιακή οικονομική ανάπτυξη της χώρας και από την άλλη την αλλοπρόσαλλη εξωτερική πολιτική και τις δημοκρατικές υπαναχωρήσεις στο εσωτερικό. Η χώρα μοιάζει να σχοινοβατεί ανάμεσα στο παρελθόν και στο μέλλον. Το χαλιφάτο και η απόλυτη εξουσία του σουλτάνου δεν συνδυάζονται με την ανοικτή αγορά και την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας.   

Ο σουλτάνος επιχειρεί να συνταιριάξει τους δύο αυτούς δρόμους βαδίζοντας σε ένα αχαρτογράφητο και επικίνδυνο μονοπάτι. Ένα μονοπάτι που μπορεί να φέρει την Τουρκία πολύ γρήγορα σε πολύ δύσκολη θέση. Ο Ερντογάν προσπαθεί να κάνει την Τουρκία περιφερειακή υπερδύναμη μέσα από το παρελθόν της. Τα προσωπικά του οράματα είναι στραμμένα πίσω, σε μία αυτοκρατορία και ένα καθεστώς που ξεπεράσθηκε από την ιστορία. Η χώρα που ονειρεύεται ο Ερντογάν είναι ένα ζόμπι της ιστορίας και η εμμονή του σε αυτήν τον κάνει ακόμα πιο επικίνδυνο. Κυρίως για την Τουρκία.